12
نوامبر

تفاوت پیانو ایرانی و کلاسیک – تاریخچه پیانو در ایران

4.8/5 - (5 امتیاز)

متنی که در حال مطالعه آن هستید متن مصاحبه با یکی از برجسته ترین استادان پیانیست حال حاضر کشورمان می باشد. این استاد برجسته، استاد امیر حوتیان نام دارد. ما در طی گفتگویی که با ایشان داشتیم سعی کردیم اطلاعات مفیدی را در خصوص پیانوی ایرانی و تاریخچه آن، در اختیار شما قرار دهیم. این مصاحبه را در قالب سوال و جواب آماده کرده و امیدواریم که بتواند آگاهی شما را در حوزه پیانوی ایرانی افزایش دهد.

تاریخچه پیانو در ایران

1) لطفا در مورد تاریخچه پیانو در ایران توضیحاتی بفرمایید ؟

لازم می دانم ابتدا یک نکته بسیار جالب در مورد تاریخچه ورود پیانو به ایران بگویم. در سال 1806 میلادی، اولین کسی که یک دستگاه پیانو به دربار فتحعلی شاه قاجار اهدا کرد، ناپلئون بود. ناپلئون یک دستگاه پیانوی گرند سفید به دربار شاه اهدا کرد. در آن زمان کسی توانایی نواختن پیانو را نداشت و به عنوان یک شیء دکوری مورد استفاده قرار داشت.

حدود 67 سال بعد، سفری ناصر الدین شاه قاجار به پاریس رفت و همزمان با برگشتش نیز4 دستگاه پیانو وارد ایران کرد. در آن زمان نیز در دربار کسی نبود که با این پیانوها قطعه ای بنوازد.

شخصی به نام محمد صادق خان سرور الملک، در دربار، مشغول به نواختن سنتور بود و اولین بار این فرد بود که شروع به نواختن یک قطعه با پیانو کرد. محمدصادق خان، دقیقا مانند سنتور، پیانوها را کوک کرد و توانست نام خود را به عنوان اولین پیانیست ایرانی در تاریخ ثبت کند.

در ادامه، تعداد افرادی که در این حوزه فعالیت داشتند گسترش پیدا کرد. از جمله این افراد می توان به مشیر همایون شهردار، مرتضی خان محجوبی و جواد معروفی اشاره کرد. این افراد از جمله کسانی بودند که توانستند پیانو را در این سبک گسترش دهند. افرادی که نام آنها برده شد از جمله کسانی هستند که برای ما بسیار با ارزش بوده و  هنوز هم در قید حیاتند و ما می توانیم از حضور آنها استفاده کنیم.

مرتضی خان محجوبی از جمله کسانی است که تا یک دستگاه پیانو را مشاهده می کرد، به سرعت می توانست آن را کوک کند. کوک پیانوی ایرانی مدت زمان زیادی طول می کشد اما ایشان به قدری بر آن تسلط داشت و عاشق این ساز بود که به سرعت می توانست آن را کوک کند و بهترین کوک را در اختیار قرار دهد. حتی غلامحسین خان بنان، به مرتضی خان، لقب مرتضای پیانو را دادند.

تفاوت پیانوی ایرانی و کلاسیک

2) لطفا در مورد تفاوت های پیانوی ایرانی با پیانو کلاسیک توضیح دهید ؟

اگر بخواهیم در مورد سبک هایی که در رابطه با پیانوی کلاسیک و ایرانی وجود دارد صحبت کنیم، بهتر است ابتدا به سراغ پیانوی ایرانی برویم؛ زیرا بسیاری افراد تصور کنند که پیانوی ایرانی تنها شامل آهنگ هایی مانند جان مریم است. خوب است بدانید که پیانو ایرانی خود، دو شاخه دارد:

  • پیانوی کلاسیک ایرانی که سبک های مرتضی خان محجوبی، جواب معروفی و مشیر همایون شهریار در این شاخه قرار دارد. گام های پیانوی کلاسیک کاملا مشخص است. گام های دیاتونیک، گام های کروماتیک، یا گام های پنتاگونیک و یا هر گام دیگری که بر اساس پرده ها و نیم پرده ها است که خارج از کوک ایرانی می باشد.
  • سبک پیانوی پاپ ایرانی دومین زیر شاخه از پیانوی ایرانی است و استاد جواد معروفی را می توان جزء یکی از پیانست های برجسته این شاخه دانست؛ زیرا وی از شاگردان علی نقی وزیری بود و ایشان نیز گرایش خاصی به موسیقی کلاسیک داشتند. سبک هایی که مرتضی خان محجوبی داشت، انیسون و تک نت بود، مانند تار که زده می شود، دست چپ و راست یکی بود.. در واقع استاد جواد معروفی را می توان جزء یکی از بنیانگذاران پاپ ایرانی نیز دانست. از شاگردان ایشان می توان به انوشیروان روحانی اشاره کرد.

3)لطفا مقداری نیز در مورد کوک  ایرانی صحبت کنید

کوکی که پیانوی ایرانی دارد متخص پیانوی کلاسیک ایرانی و نه پیانوی پاپ است. چون ما چیزی داریم به نام تامپره، که آن کوک های ایرانی را ندارد و دقیقا مانند پیانو کلاسیک است که همان کوک کروماتیک است که 88 کلاویه، کوک نیم پرده کروماتیک دارد؛ نیم پرده به نیم پرده.

کوک پیانو ایرانی سوری کرون هم دارد. اولین کسی که سوری کرون را آورد علی نقی خان وزیری بود و از جمله کسانی بود که انقلاب عجیبی در جریان سرکلیدهای سوری و کروم بود؛ ربع پرده بم تر و ربع پرده زیرتر.

چون حالت میکروتن داشت و این قابلیت را داشت که از حال نیم پرده به ربع پرده تبدیل شود، این روند را برای سبک تعریف کردند.

در اینجا یک خاطره بسیار جالب در مورد کوک پیانوی ایرانی تعریف می کنم. یک روز یکی از دوستان، به من زنگ زدند و گفتند که دستگاه پیانوی رادیو ارگ قدیم در صدا و سیما وجود دارد و دقیقا این پیانو  در جایی بود که ارکست گل ها ضبط می شد. دکتر به من گفتند که این پیانو را بازدید کنید؛ زیرا به کوک کردن نیاز دارد. ایشان اضافه کردند که این دستگاه پیانو، محجور در گوشه ای افتاده و سال های زیادی است که از آن استفاده نشده است. من برای بازدید از آن رفتم و در کمال تعجب دیدم که این دستگاه همان پیانوی سی بکشتاین در رادیو قدیمی بود. من وقتی آن را دیدم واقعا لذت بردم و صحنه ای که دیدم برای من خیلی جالب بود. به یک باره به ذهنم رسید به دوست هنرمندم، مانی کوشا که در این عرصه یکی از بهترین های ایران است زنگ بزنم. مانی کوشا از این جریان بسیار استقبال کرد و هر کاری که داشت را کنسل کرد و با من به صدا و سیما آمد و پیانو را وارسی کرد. سرپا کردن پیانو چند هفته به طول انجامید. وقتی من پیانو را دیدم، به خودم گفتم درست کردن این پیانو غیر ممکن است؛ زیرا پیانو دچار ترک خوردگی شده بود. مانی کوشا و تیم حرفه ای او زمان زیادی برای سرحال کردن پیانو صرف کردند و توانستند دوباره پیانو را برای نواختن آهنگ آماده کنند. پیانو کوک شد و یک کوک ایرانی شور به خود گرفت. زمانی که پیانو کوک شد من نیز با آن آهنگی را نواختم و لذت زیادی را تجربه کرد. مانی کوشا این پیانو را دوباره زنده کرد و من از این فرصت استفاده می کنم و از وی تشکر می کنم. او بدون هیچ چشمداشتی برای کوک کردن این پیانو وقت گذاشت. حتی خاطرم هست که در مورد کوک کردن این پیانو هیچ کسی کمک نکرد اما مانی برای آن وقت گذاشت و یپانو را زندگی دوباره بخشید.

4)پیشنهاد شما به کسانی که به سبک پیانوی ایرانی علاقه دارند چیست؟

آموزش پیانوی ایرانی واقعا محجور واقع شده است و تعداد کسانی که در حال نوازندگی این نوع پیانو هستند واقعا اندک است. خیلی مواقع اتفاق افتاده که فردی به کلاس من مراجعه کرده و درخواست پیانوی پاپ داشته اما آن روز پیانو کوک بوده و من پیانوی ایرانی نواخته ام و واقعا عاشق این سبک شده است. یکی از مشکلاتی که در مورد پیانوی ایرانی وجود دارد آن است که تبلیغات زیادی در مورد پیانوی ایرانی انجام نمی شود. پیانوی ایرانی علاقه مندان خاص خود را دارد اما متاسفانه دیده می شود که کمتر تبلیغ می شود و تعداد کسانی که می خواهند آن را یاد بگیرند زیاد نیست و کم است. به همین دلیل دوست دارم در این جریان تلاش بیشتری کنم و تبلیغات بیشتری در این زمینه شود؛ زیرا سبک و سیاق نواختن آن بسیار خاص و دلی است که البته نواختن آن نیز پیروی برخی قوانین خاص است. استاد جواد معروفی نیز اظهار کرده اند برای آموزش این سبک باید برخی اتئدهای کلاسیک نواخته شود و این گونه نیست که بتوان به یک باره نواختن پیانوی ایرانی را شروع کرد.

کتاب هایی مانند کرنین، هانون، اشمیت، بورن مولر و باخ باید مطالعه شود تا بتوان سبک پیانوی ایرانی را دلنشین تر نواخت. پس متوجه شدید که پیانو ایرانی منافات زیادی با پیانوی کلاسیک ندارد. چون باید یک سری موارد آموزش دیده شده و پاس شود تا بتوان پیانوی ایرانی را نواخت. به همین دلیل خواهش می کنم از کسانی که هیچ اطلاعاتی در مورد پیانوی ایرانی ندارند در مورد آن نیز اظهار نظرهای غیر کارشناسانه نکنند. ابتدا باید پیانوی ایرانی را بشناسند و سپس در مورد آن نظر دهند. ردیف دستگاه موسیقی ما بسیار گسترده است؛ ما هفت دستگاه داریم، آواز داریم و گوشه داریم. این مجموعه بسیار بزرگ است. بوده اند افرادی که به کلاس من آمده اند و گفته اند ما پیانوی ایرانی نمی نوازیم چون ممکن است انگشتان ما آسیب ببیند. عده ای نیز بیان می کنند که به ما گفته اند که بر روی این سبک کار نکنیم و ما نیز انجام نمی دهیم. پیانوی ایرانی جای کار زیاد دارد، این دستگاه جزء فرهنگ و سرمایه ما ایرانی هاست. امیدوارم که با آموزش درست و با آموزش هنرجوهای خوب بر روی این قضیه کار شود و این سبک را بتوانیم تبلیغ کنیم؛ زیرا برای ما این جریان بسیار مهم است.

5)به عنوان آخر اگر حرفی دارید خوشحال می شویم بشنویم.

بهتر است اساتیدی که در این زمینه در حال کردن هستند و تعدادشان نیز کم است را بهتر بشناسیم. این سکب بسیار زیبا و گشفت انگیز است. ما 4 یا 5 نفر را بیشتر نداریم که در حال کار کردن بر روی پیانوی ایرانی هستند که از بین آنها می توانم به خانم فریبا جواهری، استاد فخری ملک ور استاد حبیب شریعت زاده اشاره کنم. سامان احتشامی نیز بر روی پیانوی ایرانی در حال کار کردن است. بهتر است زحمات آن ها را که در حال انتقال این فرهنگ زیبا هستند، پاس بداریم. باید  کسانی که در این زمینه و سبک هستند بیشتر کار کنند و بیشتر تبلیغ کنند. فضای امروز، فضای اینستاگرام و اینترنت است و مردم این فضاها را می بینند و در این فضا باید بیشتر کار شود تا کسانی که در این حوزه زحمت می کشند را بیشتر بشناسیم.

دوست دارم کسی بیاید و در صفحات اجتماعی در مورد پیانوی ایرانی بیشتر حرف بزند. باید دشمنی با پیانوی ایرانی کنار بگذاریم؛ زیرا حتی برخی از اساتید پیانوی کلاسیک فکر می کنند که پیانوی ایرانی هیچ ربطی به پیانوی کلاسیک ندارد. در صورتی که این گونه نیست و آنقدر نغمه هایی زیبا و خاص را می توان با این پیانو اجرا کرد که روح آدم به پرواز در می آید. هر کسی یک سبک را دوست دارد و چقدر خوب است به سیلقه های هم در این جریان احترام بگذاریم.  هر سبکی طرفداران خاص خود را دارد ولی ما در جریان پیانوی ایرانی و یا کلا ردیف موسیقی ایرانی کم کاریم و باید دست به دست هم دهیم و آن را بهینه جلو ببریم.

ویدئوی مصاحبه با استاد امیر حوتیان با مجموعه کوشا پیانو